تاریخ ۲۸ بهمن ۱۴۰۲
قطع قسمتی از پا ممکن است شامل یک انگشت تا کل جلوی پاشنه پا شود. افرادی که قسمتی از پای آنها قطع شده است ممکن است بتوانند وزن بدن را روی پای خود بیندازند و بدون نیاز به پروتز راه بروند، اما ممکن است راه رفتن برای آنها مشکل و دردناک باشد. نیاز به پروتزها بسته به سطح قطع عضو متفاوت است و ممکن است شامل یک کفی قالبی، یک پروتز سیلیکونی که به مچ چا بسته می‌شود یا یک پروتز سخت پلاستیکی که تا نزدیک زانو می‌آید باشد. همچنین، گفته می‌شود که هر چه قسمت بیشتری از پا قطع شده باشد، به پروتز بزرگ‌تر و قوی‌تری نیاز خواهد بود تا فرد بتواند به صورت طبیعی راه برود.
آمپوتاسیون مچ پای بدون مفصل مشابه قطع قسمتی از پا است، با این تفاوت که پاشنه پا هم برداشته شده است. در این حالت، استخوان ساق پا برداشته نشده و اغلب می‌توان تا حدودی وزن بدن را با کمک اندام باقیمانده تحمل کرد، اما احتمالاً فرد می‌تواند فقط چند قدم روی سطوح نرم چمن یا قالی بردارد. الگوی راه رفتن این افراد به دلیل کوتاه شدن پا بسیار غیرطبیعی است. پای مصنوعی به ثبات پا کمک کرده و مانند یک اهرم در هنگام راه رفتن عمل می‌کند و سوکتی است که کل ساق پا را در برمی‌گیرد، باعث می‌شود که قسمتی از وزن روی انتهای باقیمانده اندام بیافتد، اما بیشتر وزن را سوکت زیر کشکک زانو تحمل خواهد کرد.
از دست دادن یک اندام یک معلولیت شدید و بزرگ محسوب می‌شود. متأسفانه هنوز تکنولوژی پروتز به حدی پیشرفت نکرده است که بتواند کل عملکرد پا را دوباره بازگرداند.
متخصصین کلینیک تخصصی ارتوپدی فنی ظفر با بهره‌گیری از جدیدترین ابزار و امکانات انواع پروتز و اعضای مصنوعی بدن از جمله پروتز مصنوعی مچ پا را برای هر بیمار به طور اختصاصی قالب‌گیری کرده و با بهترین کیفیت می‌سازند.
قطع مچ پا
قطع پا در سطح مچ پا غالباً شامل از دست رفتن مفصل مچ پا و حفظ پاشنه پا می‌شود. به این عمل جداسازی جزئی مچ پا گفته می‌شود. این یک عمل خوب برای برداشتن پا است زیرا در آن پاشنه پا هنوز وجود دارد و می‌توان‌بخشی از وزن بدن را به کمک آن تحمل کرد. از آنجا که پس از انجام این عمل حتی بدون داشتن پای مصنوعی هم می‌توان وزن را روی پا انداخت و از آنجا که بیمار قطع عضو شده پس از انجام این عمل نسبت به افرادی که پای آنها از زیر زانو قطع شده نباز به انرژی کمتری برای راه رفتن دارد، انجام این نوع عمل در صورت امکان ترجیح داده می‌شود.
چرا آمپوتاسیون مچ پا ترجیح داده می‌شود؟
قطع مچ پا مشکلات خاص خود را دارد. انتهای استامپ (باقیمانده اندام) در این حالت، حجیم و بزرگ است زیرا ماللی جانبی و داخلی استخوان دیستال ساق پا و فیبولا کاملاً بزرگ بوده و پد پاشنه را نیز بسته به نوع عمل جراحی انجام شده می‌توان برداشت. حتی در این صورت، اگر آمپوتاسیون مچ پا گزینه‌ای برای قطع ترانس تیبیال باشد باید آن را امتحان کرد. در مواردی که کف پا آسیب دیده باشد، قانقاریای خشک دیستال ناشی از دیابت یا قانقاریای تر اتفاق افتاده باشد یا اگر عفونت در پا ایجاد شده باشد، قطع مچ پا در اولویت قرار دارد. اگر عفونت وجود داشته باشد، عمل در چند مرحله انجام می‌شود تا بتوان قبل از بستن نهایی زخم، مقدار بیشتری از دبریدمان عفونی را برداشت. قطع مچ پا در صورتی اولویت پیدا می‌کند که بیمار پس از انجام عمل قصد داشته باشد زیاد راه برود یا چاق باشد و یک پای او توان تحمل بار و وزن بدن را نداشته باشد.
وقتی بقیه پا به قانقاریا مبتلا است، معمولاً پاشنه پا حفظ می‌شود زیرا خونرسانی آن از طریق عروق تیبیال خلفی انجام می‌شود که مجزا است. اگر این شرایط به درستی عمل کند، پد پاشنه قادر به تأمین جریان خون کافی برای حفظ و تغذیه پاشنه است. پزشکان از مطالعات جریانی داپلر برای ارزیابی جریان خون در شریان تیبیال خلفی استفاده می‌کنند. همچنین، پزشکان سطوح پروتئینی به نام آلبومین را برای بررسی وضعیت تغذیه بررسی کرده و تعداد لمفوسیت‌ها را به منظور ارزیابی وضعیت ایمنی بدن شمارش می‌کنند. اگر هر یک از این شاخص‌ها مشکل داشته باشند، احتمال بهبودی مناسب زخم‌ها کاهش می‌یابد.
پس از انجام عمل چه انتظاری باید داشت؟
وقتی که آمپوتاسیون ها را با هم مقایسه می‌کنیم، ویژگی‌های فیزیکی تنها ملاحظاتی نیستند که یک پزشک باید در نظر بگیرد و عملکرد و توان‌بخشی نیز در دوران بهبودی از اهمیت قابل توجهی برخوردار هستند. احتمال بهبودی در آمپوتاسیون های سطح بالاتر بیشتر است اما هر چه قدر میزان قطع عضو بیشتر باشد توان‌بخشی و بازیابی عملکرد آن دشوارتر می‌شود؛ این به خصوص زمانی که شما نقاط بیشتری از مفصل را برمی‌دارید مصداق پیدا می‌کند زیرا آنها حرکت، قدرت و حالت اهرمی دارند. در حالی که اگر قطع عضو کمتر باشد، سریع‌تر به آن عادت می‌کنید اگر قطع پا از زیر زانو انجام شود ممکن است در بلند مدت نتایج بهتری حاصل شود بنابراین بیمار و پزشک باید بین ظاهر، راحتی، عملکرد و احتمال بهبودی، تعادل ایجاد کنند. به یاد داشته باشید که فقط شما و پزشکتان باید در مورد نوع آمپوتاسیون مناسب تصمیم‌گیری کنید.
زمانی که عمل جراحی انجام شد، بیمار تا 4 الی 5 هفته نمی‌تواند وزن خود را حمل کند. پروتز مصنوعی با پاشنه‌ای شبیه به آنچه در هاکی استفاده می‌شود روی پاشنه طبیعی پا پلاستر می‌شود. تا زمانی که ساق پا متورم است و آرتروفی عضلات خود به خود بهبود نیافته‌اند از این پروتز استفاده می‌شود تا پروتز اصلی و دائمی آماده شده و به پا وصل شود.
برخی تغییرات در امپوتاسیون مچ پا انجام می‌شود که باعث حفظ کلکانئوس شده و اجزای باقیمانده را در حالی که فیبولا و تیبیا بدون مفصل هستند حفظ می‌کند که به آن اصلاح لفورت –نف عمل پریوگوف گفته می‌شود. در این صورت امکان جداسازی قسمت خلفی کالکانئوس (استخوان پاشنه پا) با امکان انتقال قسمت باقیمانده در وضعیت طبیعی پاشنه وجود دارد.
پروتزهای بدون مفصل مچ پا
برای موفقیت‌آمیز بودن ساخت یک پروتز مچ پا باید برخی پیش‌نیازها رعایت شوند. محل اتصال باید به درستی بسته شده باشد و بهبود یافته باشد تا پروتز را قبول کند. در صورتی که پد پاشنه پا بی‌ثبات و ناپایدار باشد یا اگر زخم‌ها هنوز باز باشند نمی‌توان از پروتز مچ پا استفاده کرد. ساق پا به طور طبیعی تحلیل می‌رود و این اتفاق باید قبل از اتصال پروتز به مچ پا به طور کامل انجام شده باشد یا به سرعت برای اتصال به انتهای پا بسیار بزرگ خواهد شد.
پروتز باید به گونه‌ای باشد که در حالت ایستادن روی آن، وزن بدن بیمار به طور یکنواخت روی آن توزیع شود و باید به گونه‌ای به ساق پا متصل شود که بتوان در هنگام راه رفتن و برداشتن پا از روی زمین، نقاط فشار پا را تغییر داد. بالای برخی پروتزها مانند یک صدف، باز است و دور عضلات ساق پا بسته می‌شود و پروتز آن به شکل لوله بخاری است و ساق پا در این پروتز لوله‌ای شکل قرار می‌گیرد.
در برخی موارد، ضروری است برجستگی‌های مچ پا برداشته شوند تا پا بهتر در پروتز لوله‌ای فیت شود، بدون آنکه پروتز برای تیبیا و فیبولا تنگ باشد. در هر صورت، باید تأمین شود که حرکات رو به جلو و عقب مچ پا امکان راه رفتن در حالت طبیعی را فراهم کنند. یک پروتز بدون مفصل مناسب مچ پا مانند یک پا عادی است و باید انعطاف مچ پا در هنگام راه رفتن در آن در نظر گرفته شده باشد.
مراقبت از پروتزها
از آنجا که شما برای راه رفتن به کمک پروتز متکی هستید باید نحوه مراقبت از آن را به خوبی بدانید. با رعایت نکاتی که در ادامه به آنها اشاره شده است می‌توانید پروتزهای خود را به خوبی نگهدارید. برخی نکات در مورد مراقبت از پروتزها عبارتند از:
- تمیز و خشک نگه داشتن پروتزها
- جلوگیری از آسیب‌دیدگی‌های ناشی از رطوبت و در معرض آب قرار گرفتن پروتز
- نگهداری درست از پروتزها
پروتزها را خشک و تمیز نگه دارید
پروتزهای خود را همانند اندام‌های باقیمانده، باید روزانه شستشو دهید تا از تجمع عرق، گرد و غبار و باکتری در آنها جلوگیری کنید. برای تمیز کردن داخل پروتزها، از یک حوله مرطوب و صابون ملایم استفاده کنید. همچنین، قسمتی از سوکت که با پوست تماس دارد، پوشش نرم (در صورت وجود) و قسمت‌های پلاستیکی آن را بشورید.
حتماً پروتز را به طور کامل در آب غوطه‌ور نکنید. سپس صابون را با استفاده از یک دستمال خشک و تمیز به طور کامل از روی پروتز پاک کنید. برای خشک شدن، بهتر است پروتز خود را در هنگام بعدازظهر بشورید تا در زمان‌هایی که از آن استفاده نمی‌کنید، به خوبی خشک شود.
پیشگیری از آسیب‌دیدگی‌های ناشی از در معرض آب و رطوبت بودن
آسیب‌دیدگی‌های ناشی از در معرض آب بودن زمانی اتفاق میافتند که پروتز خود را در آب تازه یا آب نمک غوطه‌ور کنید. با پروتز خود نباید شنا کنید و نباید با آن دوش بگیرید یا استحمام کنید. اگر شما ورزش‌های آبی انجام دهید در مورد استفاده از پروتزها ضد آب با پزشک خود صحبت کنید.
نگهداری با دقت
هنگامی که از پروتز خود استفاده نمی‌کنید، بهتر است آن را با دقت به دیوار یا سطحی صاف تکیه دهید تا آسیبی به آن وارد نشود و در حالت صاف باقی بماند. همچنین، پروتز خود را در محیط‌های گرم مانند نزدیکی نور مستقیم خورشید در اتومبیل، نزدیکی اجاق گاز یا رادیاتور قرار ندهید.
حتما به یاد داشته باشید که هرگز نباید خودتان تنظیمات پروتز را انجام دهید. اگر بخشی از پروتز شل شده باشد، به درستی کار نکند، صداهای غیرطبیعی بدهد یا به طور ناگهانی ناراحتی به شما وارد کند، نباید از آن استفاده کنید و بلافاصله با متخصص پروتز تماس بگیرید. تنظیمات و تعمیرات پروتزها باید توسط کارشناسان آموزش‌دیده انجام شود تا بهترین عملکرد و راحتی برای شما فراهم شود. هرگونه مشکل یا نقصان در پروتز باید توسط متخصص مربوطه بررسی و رفع شود.
