عمل جراحی تعویض مفصل زانو و ورزش های فیزیوتراپی آن

تاریخ ۲۶ آبان ۱۴۰۲

 عمل جراحی تعویض مفصل زانو و ورزش های فیزیوتراپی آن

جراحی تعویض مفصل زانو شامل تعویض چند بخش از مفصل زانو یا کل اجزای آن با یک ایمپلنت به منظور ترمیمی سطوح تحمل کنننده وزن آسیب دیده ای که باعث درد می شوند، می باشد. جراحی تعویض مفصل زانو کامل شامل تعویض هر سه جزء مفصل آسیب دیده می شود.

تعویض مفصل زانو جزئی شامل تعویض یک یا دو بخش زانو می شود و بخش های آسیب ندیده را حفظ می کند. با وجود این که روش های جراحی و غیرجراحی به جز تعویض مفصل زانو وجود دارد، که اغلب باعث تسکین موقتی می شوند، راه حل طولانی مدت برای اغلب مشکلات تخریبی زانو تعویض مفصل زانو است.

طرح های ایمپلنت مختلف متعددی وجود دارد، اما هر کدام باعث ثبات و حرکت احیا شده می شود. روی هم رفته، جراحی تعویض مفصل زانو دو منفعت را در پی دارد (1) حذف درد و (2) بهبود دامنه حرکتی. در بین تمامی روش های جراحی ممکن، تعویض کامل مفصل زانوبیشترین بهبود کیفیت زندگی را عرضه می کند. این روش درصد موفقیت بالایی دارد

علت و دلایل

شایع ترین علت درد مزمن زانو و ناتوانی آرتریت است. اگر چه آرتریت انواع مختلفی دارد، اغلب زانو درد ها ناشی از سه نوع آرتریت هستند: آرتروز زانو ، روماتیسم مفصلی و آرتریت پس از ضربه هستند.

آرتروز

این نوع آرتریت به فرسایش ناشی از افزایش سن مرتبط است. این مشکل معمولا در بین افراد 50 سال به بالا اتفاق می افتد، اما ممکن است جوانان نیز به آن مبتلا شوند. غضروفی که استخوان های زانو را محافظت می کند، نرم و فرسوده می شود. سپس استخوان ها به یکدیگر سائیده می شود و باعث سفتی و درد زانو می گردند.

روماتیسم مفصلی

در این بیماری غضای سینوویالی که دور مفصل قرار گرفته است ملتهب و ضحیم می شود. این التهاب مزمن به غضروف آسیب می رساند و در نهایت باعث از بین رفتن غضروف، درد و سفتی می شود. روماتیسم مفصلی شایع ترین شکل گروه اختلالاتی است که آرتریت التهابی نامیده می شوند.

آرتریت پس از ضربه

این نوع آرتریت پس از یک آسیب دیدگی شدید در زانو اتفاق می افتد. شکستگی های استخوان های دور زانو یا پارگی های رباط های زانو در طول زمان به غضروف مفصلی آسیب وارد می کنند و باعث زانو درد و محدود کردن عملکرد زانو می گردند.

تعویض مفصل زانو برای چه افرادی مناسب است

بیشترین علت زانو درد قبل از جراحی تعویض مفصل زانو، آرتروز یا سایر مشکلات مرتبط با آرتروز است. آرتروز زانو می‌تواند باعث درد و ناراحتی شدید در زانو شود که ممکن است فعالیت‌های روزمره را برای شما دشوار کند. اگر شما با مشکلاتی مانند مشکل در خم کردن، چمباتمه زدن، زانو زدن و راه رفتن مواجه هستید، این نشانه‌هایی هستند که نیاز به مشورaت با یک جراح برای تعویض مفصل زانو دارید.

اکثر بیمارانی که جراحی تعویض مفصل زانو را انجام می‌دهند، در رده سنی 60 تا 80 سال هستند، اما برخی از بیماران جوان‌تر نیز ممکن است به دلیل مشکلات زانویی مانند آسیب‌دیدگی‌ها نیاز به تعویض کامل مفصل زانو داشته باشند. پزشک شما، بسته به شدت مشکلات زانو، قبل از تصمیم‌گیری برای جراحی، روش‌های درمانی محافظه‌کارانه مثل دارو، تزریق، زانوبند و فیزیوتراپی را پیشنهاد می‌دهد. اگر هیچکدام از این روش‌های درمانی نتوانند به شما کمک کنند، جراحی تعویض مفصل زانو بهترین گزینه برای بهبود وضعیت شما است.

انواع ایمپلنت ها و روش های جراحی

جراحی های مفصل زانو همگی مشابه نیستند. انواع مختلفی از جراحی مفصل زانو وجود دارد که از قرار زیر هستند:

•  تک قسمتی
•  حفظ رباط صلیبی قدامی
•  تعویض رباط صلیبی قدامی
•  ثابت
•  لولایی

این پروتزهای مختلف را می توان از کوبالت، تیتانیوم و پلی تیلن ساخت و با سیمان آکریلیک در استخوان ثابت کرد یا می تواند با فشار آن را متناسب کرد که این امکان را برای استخوان فراهم می کند که در ایمپلنت رشد کند. استفاده از طرح، ماده و روش ثابت سازی مخصوص به عوامل مختلفی که مرتبط با هر بیمار است، بستگی دارد. جراح ارتوپد نوع تعویض زانویی که براساس میزان از بین رفتگی استخوان در اثر آرتریت و کیفیت رباط های محافظت کننده از زانو به بهترین شکل نیازهای بیمار را برآورده می سازد را انتخاب می کند.

آمادگی برای انجام عمل

چند هفته قبل از اقامت در بیمارستان برای عمل، جراح ارتوپد برای شما آزمایشاتی تجویز می کند تا مطمئن شود که برای جراحی به اندازه کافی سامل هستنید. این آزمایشات از قرار زیر هستند:

•  آزمایشات خون برای سنجش میزان سلول خون قرمز
•  الکتروکاردیاگرام برای سنجش قلب
•  آزمایشات ادرار برای بررسی عفونت  و بارداری
•  تصویر برداری با اشعه ایکس برای بررسی شش ها

مشکلات مشخص مثل دیابتف فرآیند بهبودی را کند می کنند، پس در صورت ابتلا به هر بیماری آن را به پزشک اطلاع دهید. همچنین، داروهای مشخصی از قبیل داروهای رقیق کننده خون و داروهای ضد التهابی منجر به خونریزی بیش از حد می شوند و باید در یک زمان تعیین شده قبل از جراحی مصرف آنها متوقف شود.

چگونگی انجام عمل

دو نوع روش  بیهوشی در طول جراحی تعویض زانو مورد استفاده قرار می گیرد: بی هوشی عمومی که در آن بیمار به خواب می رود و بی هوشی موضعی که در آن پای فرد یا از پایین تا کمر با اپیدورال یا از باسن تا کمر با بلوک عصب سیاتیک بی حس می شود. نوع بی هوشی ای که شما دریافت می کنینید به وضعیت شما به عنوان بیمار و توصیه های متخصص بیهوشی و جراح بستگی داد.

در طول جراحی تعویض مفصل زانو، سطوح فرسوده در لبه استخوان ران با استفاده از ابزارهای مخصوصی جدا می شود. سپس استخوان برای آماده شدن برای پوشش جدید شکل دهی می شود.
قسمت بالایی استخوان درشت نی به شکل مشابهی آماده می شود. سطح فرسوده جدا می شود و یک سینی فلزی جدید در بالای استخوان باقی مانده قرار داده می شود. این سینی حاوی جداکننده پلاستیکی است که ضربه گیر جدید بین پوشش های فلزی می شود. جراح همچنین پشت کاسه زانو را با یک سطح پلاستیکی جدید تعویض می کند. این بخش ها را می توان با استفاده از سمنت استخوان یا پرس فیت که امکان رشد استخوان در پوشش پروتز را فراهم می کند به استخوان ثابت کرد. جراح عموما براساس سن، سطح فعالیت، کیفیت استخوان و وضعیت های پزشکی دیگر تصمیم می گیرد که کدام روش تثبیت سازی برای شما مناسب است.

تقریبا در پایان جراحی، جراح زانوی جدید را محکم می کند. وقتی ایمپلنت سر جای خود باشد و تمامی عضلات و رباط های محافظ به خوبی کار کنند، جراخ برش را با بخیه می بندد.
وقتی جراحی پایان پذیرفت، به اتاق بهبودی برده می شود. عموما، در عرض یک تا سه ساعت پس از جراحی به بخش عمومی منتقل می شوید.

خطرات و عوارض عمل

یکی از عوارض جانبی مرتبط با عمل جراحی تعویض مفصل زانو، عفونت است. به منظور کاهش خطر عفونت، پزشکان به افرادی که قصد دارند این عمل را انجام دهند، توصیه می‌کنند که قبل و بعد از عمل از روش‌های پیشگیری مانند جرم گیری دندان و مصرف آنتی‌بیوتیک استفاده کنند. این توصیه‌ها باید برای چندین سال پس از جراحی نیز رعایت شود تا خطر عفونت به حداقل برسد.

عوارض جانبی دیگری که ممکن است پس از عمل تعویض مفصل زانو رخ دهد، ترومبوز وریدی عمقی است. این وضعیت زمانی ایجاد می‌شود که لخته‌های خونی در عروق بزرگ پا ایجاد می‌شوند و ممکن است به ریه‌ها منتقل شده و منجر به مسدود شدن عروق خونی شود. این وضعیت به عنوان آمبولی ریوی شناخته می‌شود. برای کاهش خطر ترومبوز وریدی عمقی، روش‌های مختلفی وجود دارد، اما به نظر می‌رسد که انجام حرکات فیزیوتراپی و ورزش‌های منظم پس از جراحی، یکی از موثرترین روش‌ها برای کاهش این خطر است.

مراقبت های بعد از عمل

شما عموما بسته به سرعت بهبودی بین 1 تا 4 روز در بیمارستان بستری می شود. قبل از ترخیص از بیمارستان، باید به اهداف متعددی دست پیدا کنید که از قرار زیر هستند:

•  رفتن به رخت خواب و بیرون آمدن از آن بدون کمک گرفتن از دیگران
•  کنترل درد قابل قبول
•  توانایی خوردن، نوشیدن و دستشویی رفتن
•  راه رفتن با وسایل کمکی ( مثل عصاف واکر) در سطح صاف و توانایی بالا رفتن یا پایین آمدن دو یا سه پله
•  توانایی اجراحی حرکات ورزشی خانگی نجویز شده
•  درک هر گونه توصیه ای که در مورد پیشگیری از آسیب دیدگی و تضمیمن بهبودی مناسب برای شما تجویز شده است

در هنگام تخلیه، تیم مراقبتی شما اطلاعاتی را برای بهبودی بهتر شما در خانه در اختیار شما قرار می دهد. اگر چه میزان عوارض جانبی پس از تعویض مفصل زانو کم است، وقتی بوجود بیاییند، می توانند بهبودی کامل را به تاخیر بیندازند یا محدود کنند .کادر بیمارستان در مورد عوارض جانبی احتمالی صحبت می کند.

پس از جراحی تعویض مفصل زانو، نباید برای حداقل شش هفته پای آسیب دیده خود را بپیچانید یا گردش دهید. همچنین در طول این زمان، در هنگام درار کشیدن در رخت خواب، باید زانوی آسیب دیده را تا حد امکان صاف نگه دارید. زانو زدن و چمباتمه زدن نیز تا مدتی پس از جراحی مفصل زانو باید انجام نشود.
پزشک شما را به یک فیزیوتراپیست به منظور انجام فیزیوتراپی تعویض مفصل زانو ارجاع می دهد. فیزیوتراپیست روش ها و تجهیزات سازگاری را برای شما به منظور فیزیوتراپی پس از تعویض مفصل زانو ارائه می کند که به شما در پیروی از دستورالعمل ها و توصیه ها و در عین حال اجرای فعالیت های روزانه کمک می کند.

نکات زیر  بهبودی شما در خانه را آسان تر می سازند:

•  ناحیه زخم را تمیز و خشک نگه دارید. یک بانداژ در بیمارستان بر روی ناحیه زانو قرار داده می شود و باید در صورت نیاز تعویض شود. قبل از ترخیص از بیمارستان نحوه تعویض پانسمان را یاد بگیرید.
•  در مورد زمان دوش گرفتن از پزشک مشورت بگیرید.
•  در صورتی که زخم قرمز به نظر می رسد یا لخته کرد، فورا به پزشک اطلاع دهید. این نشانه عفونت است.
•  ورم خفیف تا متوسط برای سه تا شش ماه اول پس از جراحی نرمال است. برای کاهش ورم، پای خود را کمی بالا بیاورید و یخ روی آن قرار دهید.پوشیدن جوراب های فشاری نیز به کاهش ورم کمک می کند.
•  داروها را برطبق دستورالعمل پزشک مصرف کنید. داروهای خانگی شامل قرص های مسکن و غیرمسکن ، یا داروهای رقیق کننده خون قابل تزریق، داروهای نرم کننده مدفوع و داروهای ضد تهوع می شود.
•  بالا رفتن از پله باید خیلی کم انجام شود. طوری برنامه ریزی و سازماندهی کنید که تنها روزی یک یا دو مرتبه مجبور شوید از پله ها بالا یا پایین بروید.
•  یک صندلی محکم با پشت صاف برای پیروی از این توصیه ها مفید است. صندلی های لمیدنی نباید مورد استفاده قرار گیرند.
•  برای کمک به جلوگیری از افتادن، تمامی فرش ها باید از روی زمین برداشته شوند و اقلام اضافی داخل اتاق ها باید خارج شوند.
•  شما باید قبل از شروع کردن فعالیت هایی از قبیل رانندگی و ورزش از پزشک خود مشورت بگیرید.

دوره ریکاوری

اغلب بیماران که جراحی کامل مفصل زانو را انجام می دهد در عرض چند هفته پس از جراحی بهبود قابل توجهی پیدا می کنند. درد ناشی از زانوی آسیب دیده وقتی یک سطح لغزش جدید ایجاد شود، تسکین پیدا می کند. بیمارانی که عمل جراحی تعویض مفصل زانو را انجام داده اند روز پس از جراحی می توانند بایستند و مفصل زانو را حرکت دهند. پس از حدود شش هفته، اغلب بیماران با پشتیبانی کم می توانند به راحتی راه بروند. پس از ترمیم استحکام عضلانی، بیمارانی که جراحی تعویض زانو را انجام می دهد می توانند بسیاری از فعالیت ها بجز دویدن و پریدن را انجام دهند.

شرایط و سن مناسب برای جراحی

سن یا محدودیت وزنی مشخصی برای جراحی تعویض مفصل زانو وجود ندارد.

توصیه های مربوط به جراحی براساس درد و ناتوانی بیمار هستند، نه سن او. اغلب بیمارانی که عمل جراحی تعویض زانو را انجام می دهند بین 50 تا 80 سال سن دارند، اما جراحان ارتوپد بیمار را به صورت مجزا معاینه می کنند. جراحی تعویض مفصل زانو برای تمامی گروه های سنی صورت گرفته است، از نوجوانان مبتلا به آرتریت تا افرد سالخورده مبتلا به آرتریت دژنراتیو.

تمرینات توانبخشی و فیزیوتراپی

فیزیوتراپی پس از عمل جراحی تعویض مفصل زانو شامل تمریناتی است که برای حفظ استقامت و استفاده صحیح از عضلات و مفاصل طراحی شده است. این درمان به شما نحوه صحیح حرکت از یک موقعیت به موقعیت دیگر را نشان می‌دهد و به شما آموزش می‌دهد که چگونه از وسایل کمکی هنگام راه رفتن استفاده کنید و باعث کاهش درد زانو می‌شود.

انجام ورزش‌های منظم برای ترمیم حرکت و استحکام زانو و بازگشت به فعالیت‌های روزمره برای ریکاوری کامل بسیار مهم است. پزشک ارتوپد و فیزیوتراپیست توصیه می‌کنند که در طول مرحله اولیه ریکاوری، روزانه دو تا سه بار به مدت بیست تا سی دقیقه ورزش کنید و روزانه دو تا سه بار به مدت سی دقیقه پیاده‌روی کنید.

شروع حرکات ورزشی در کوتاه‌ترین زمان ممکن بسیار مهم است. می‌توانید این حرکات ورزشی را در اتاق فیزیوتراپی پس از عمل جراحی شروع کنید. احتمال دارد در ابتدا احساس ناراحتی کنید، اما این حرکات ورزشی به ریکاوری شما کمک می‌کنند و در واقع می‌توانند درد پس از عمل را کاهش دهند.

استحکام عضلات چهار سر رانی

عضله ران خود را سفت کنید. سعی کنید زانوی خود را صاف کنید. به مدت 5 تا 10 ثانیه در این وضعیت باقی بمانید. این حرکت ورزشی را تقریبا در طول یک دوره دو دقیقه ای 10 بار تکرار کنید و یک دقیقه استراحت کنید و سپس حرکت را تکرار کنید. تا زمانی که در ران خود احساس خستگی می کنید حرکت را ادامه دهید.

بالا بردن پای صاف

عضله ران خود را سفت کنید در حالی که زانوی شما به طور کامل صاف و روی رخت خواب قرار دارد. پای خود را چندین اینچ بالا بیاورید. به مدت 5 تا 10 ثانیه در این وضعیت باقی بمانید. به آرامی پای خود را پایین بیاورید.

تا زمانی که در ران خود احساس خستگی می کنید، حرکت را ادامه دهید.

همچنین می توانید در حالت نشسته این حرکت را انجام دهید. به طور کامل عضله ران خود را سفت کنید و زانوی خود را کاملا صاف کنید و پای شما پشتیبانی نداشته باشید. مراحل بالا را تکرار کنید. این حرکات را به صورت دوره ای ادامه دهید تا ران شما استحکام کامل را پیدا کند.

پمپ های مچ پا

با انقباض عضله ساق پا و عضلات ران به صورت ریتمیک پای خود را بالا و پایین ببرید. این حرکت را به صورت دوره ای دو تا سه مرتبه در روز و هر بار به مدت دو تا سه دقیقه در اتاق ریکاوری انجام دهید.

این حرکت را ادامه دهید تا بطور کامل بهبودی پیدا کنید و ورم مج پا و قسمت پایین پا به طور کامل از بین برود.

حرکت صاف کردن زانو

یک حوله کوچک در زیر پاشنه پای خود قرار دهدی تا تخت را لمس نکند. ران خود را منقبض کنید. سعی کنید به طور کامل زانوی خود را صاف کنید و پشت زانوی خود را به رختخواب تماس دهید. زانوی خود را به مدت پنج تا ده ثانیه به طور کامل صاف نگه دارید.

این حرکت را تا زمانی که در ران خود احساس خستگی کردید، ادامه دهید.

خم کردن زانو به کمک رختخواب

زانوی خود را تا حد امکان خم کنید و در عین حال پای خود را روی رختخواب سر دهید. زانوی خود را در خم ترین وضعیت ممکن به مدت 5 تا 10 ثانیه نگه دارید و سپس آن را صاف کنید.

این حرکت را چندین بار تکرار کنید تا پای شما احساس خستگی کند یا به طور کامل زانوی خود را خم کرده باشید.

خم کردن زانوها در حالت نشسته

در حین نشستن بر روی صندلی یا کناره تخت در حالی که از ران شما پشتیبانی می شود، پای خود را پشت پاشنه زانوی عمل کرده برای محافظت قرار دهید. به آرامی تا جایی که می توانید زانوی خود را خم کنید. زانوی خود را به مدت 5 تا 10 ثانیه در این وضعیت قرار دهید.

این حرکت را چندین بار تکرار کنید تا زمانی که در پای خود احساس خستگی کنید یا اینکه به طور کامل زانوی خود را خم کرده باشید.

خم کردن زانو ها در حالت نشسته بدون محافظ

در حین نشستن در کنار تخت یا روی صندلی در حالی که از ران شما محافظ می شود، زانوخود را تا جایی که می توانید خم کنید تا پای شما روی زمین قرار بگیرد. وقتی پای شما کمی روی زمین قرار گرفت، برای افزایش خم شدن زان قسمت بالایی بدن خود را در صندلی به سمت جلو سر دهید.

چندین مرتبه این حرکت را تکرار کنید تا در پای خود احساس خستگی کنید یا زانوی خود را به طور کامل خم کرده باشید.

به تاخیر انداختن جراحی

اغلب بیماران بنا به دلایل زیر جراحی را به صورت غیرضروری به تاخیر می اندازند: ترس از ناشناخته، ترس از جراحی، ترس از دست دادن بخشی از بدن، ترس از درد پس از عمل، ترسی که هر چه بیشتر ی می گذرد وخیم تر می شود.

خطرات مرتبط با به تاخیر انداختن جراحی تعویض مفصل زانو اغلب شامل از بین رفتن مفصل، افزایش درد و عدم تحرک می شود. بسته به شدت بیماری مفصل، جراح ابتدا چندین روش غیرجراحی کم تهاجمی تر را امتحان می کند ( از قبیل داروهای ضد التهابی، گلوکوزامین، تزریق کورتیزون و فیزیوتراپی) .

در صورتی که هیچکدام از این روش ها جواب نداند یا در صورتی که بیمار به دلیل درد مفصل بی حرکت شده است، جراح عمل تعویض مفصل زانو را توصیه می کند. بنا به دلایل زیادی که در بالا به انها اشاره شد، بیماران گاهی اوقات آگاهانه جراحی تعویض مفصل زانو را به تاخیر می اندازد که خطرات زیر را در بر دارد:

خطر بدشکلی در داخل یا خارح مفصل بوجود می آید

ریسک ضعیف شدن و از بین رفتن عملکرد عضلات، رباط ها و ساختارهای دیگر

افزایش درد/ ناتوانی در مدیرتی درد

افزایش ناتوانی/ عدم تحرک

مشکل در انجام فعالیت های روزمره

وقتی بیمار نسبتا سالم است و عمل تعویض مفصل زانو را انجام می دهد، درصد بهبودی سریع تر و عوارض کمتری برای او بیشتر است. جراحی تعویض مفصل زانو برای هر کسی توصیه نمی شود، اما در صورتی که برای انجام این جراحی مناسب هستید، به تاخیر انداختن آن منجر به مشکلات غیر ضروری و اجتناب ناپذیری می شود.

قیمت و هزینه

هزینه جراحی تعویض مفص زانو به شدت متغیر است. هزینه نهایی بیمارستان به عوامل مختلفی از قبیل موارد زیر بستگی دارد:

تعداد روز اقامت در بیمارستان

نوع ایمپلنت و روش جراح

بیماری هایی که از قبل وجود داشتند

طول زمان عمل جراحی

مراقبت های پیش بینی نشده یا تجهیزات مورد نیاز

نویسنده:دکترسیروس افشار

مرکزظفربا سالها سابقه تولید انواع آتل ارتز و پروتز مانند ساخت انواع اندام مصنوعی ,پروتزانگشت,پروتزدست ,پروتزپای بالای زانو, پروتزپای زیرزانو   ,گوش مصنوعی و انواع دست مصنوعی هوشمند شامل دست الکترونیک,  دست مکانیکی  و انگشت مصنوعی متحرک آماده ارائه مشاوره به شما در زمینه توانبخشی و اندام مصنوعی می باشد

صافی کف پا در کودکان