تاریخ ۲۶ آبان ۱۴۰۲
انواع پروتز زیر زانو: قیمت و مراحل ساخت پای مصنوعی زیر زانو
در برخی از موارد پروتزهای زیر زانو در هفتههای ابتدایی پس از قطع عضو به بیماران دادهمیشود. عموما تا زمانی که بیمار بهبودی کامل خود پس از قطع عضو را بدستنیاورد و یا زخمهای ناشی از جراحی التیام نیابد و ورم باقیمانده پا بطور کامل فروکشنکند امکان استفاده از پروتزهای دائمی و ثابت وجود ندارد. در اکثر موارد این وضعیت چیزی بین ۲ تا ۶ ماه طولمیکشد تا شرایط نصب پروتز دائمی مهیاشود.
در سالهای اخیر تنوع گزینههای پروتزی برای افرادی که از زیر زانو دچار قطع عضو شدهاند به شدت افزایش یافته است. امروزه پروتزهای مبتنی بر نیروی حرکتی، پاهای جذبکننده شوک و پاهایی با تنظیمات خودکار همگی موجود هستند و یک پروتزیست ماهر بهتر از هر کس دیگری میتواند بهترین پروتز ممکن را مطابق با نیازهای فرد تعیینکند. طراحی سوکت، پا، ژل و رابطهای پوست سیلیکونی همگی بطور قابل توجهی پیشرفتهایی کردهاند.
در کلینیک تخصصی ارتوپدی فنی ظفر تمام مراحل ارزیابی، اسکن، قالبگیری و ساخت انواع پروتز تحت نظر متخصصین با جدیدترین امکانات انجاممیشود.در سالهای اخیر تنوع گزینههای پروتزی برای افرادی که از زیر زانو دچار قطع عضو شدهاند به شدت افزایش یافته است. امروزه پروتزهای مبتنی بر نیروی حرکتی، پاهای جذبکننده شوک و پاهایی با تنظیمات خودکار همگی موجود هستند و یک پروتزیست ماهر بهتر از هر کس دیگری میتواند بهترین پروتز ممکن را مطابق با نیازهای فرد تعیینکند. طراحی سوکت، پا، ژل و رابطهای پوست سیلیکونی همگی بطور قابل توجهی پیشرفتهایی کردهاند.
استفاده از پروتز زیر زانو بعد از آمپوتاسیون
آمپوتاسیون بین زانو و مچپا، یا آمپوتاسیون ترنس تیبیال، یک نوع آمپوتاسیون است که در آن استخوان فرد بریده میشود و از فلپهای عضله برای پوشاندن انتهای بریدگی استفاده میشود. به دلیل اینکه امکان تحمل وزن در انتهای باقیمانده پا وجود ندارد، سوکت پروتز باید به گونهای طراحی و شکلدهی شود که بیمار بتواند بجای آن از سایر قسمتهای پا برای تحمل وزن استفاده کند.
با اضافهکردن یک لبه کوچک زیر کاسه زانو و شکلدهی سوکت به نوعی که به هر دو طرف استخوان ران (تیبیا) فشار واردکند، فرد دارای آمپوتاسیون زیر زانو این توانایی را خواهد داشت که بدون هیچگونه ناراحتی و عذابی به طور کامل بر روی پاهای پروتزی خود بایستد. تاندونی (تاندون پاتلا) که کشکک زانو را به استخوان ساق پا (اشتخوان شین) متصل میکند، بسیار قوی است و میتواند نیروی زیادی از فرد بگیرد، مانند آنچه که احساس میشود وقتی یک میله فلزی را با قرار دادن آن در زیر زانو خم میکنید.
انواع مختلفی از پروتزهای زیر زانو
انواع مختلفی از پروتز زیر زانو وجود دارد و جنس آنها ممکناست از پلاستیک (پلی پروپیلن، فایبر گلاس یا فیبر کربن)، فلز و یا حتی چوب باشد. البته ناگفته نماند که امروزه به ندرت میتوان پروتزهای چوبی یا فلزی را یافت اما رایجترین آنها از جنس فایبرگلاس است. سوکت پروتز از یک قالب گچی گرفتهشده از پای خود بیمار است و نصب آن جهت داشتن بیشترین میزان راحتی و پشتیبانی بسیار دقیق است. معمولا سوکت پروتز بر روی یک لاینر نصبمیشود که یا از جنس فوم محکم و یا سیلیکونی است. لاینر فوم بر روی عضو قطعشده کشیدهمیشود اما لاینر سیلیکونی که انعطافپذیری بیشتری دارد پشت و رو شده و سپس بر روی اندام مورد نظر کشیدهمیشود.
روشهایی برای نصب پروتز بر روی باقیمانده اندام قطعشده
از روشهای مختلفی میتوان برای نصب پروتز بر روی باقیمانده اندام استفادهکرد. چنانچه که از لاینر فوم استفاهشود در این صورت پزشک میتواند یا از یک آستین الاستیکی برای گرفتن نواحی اطراف ران استفادهکند و یا سوکت پروتز را طوری شکلدهی کند که هر دو طرف زانو را محکم نگهدارد. لاینرهای سیلیکونی که موجود هستند دارای گیرههای کوچکی هستند که انتهای آنها متصلاست و در قفلی که در داخل سوکت تعبیهشده است قرارمیگیرد. برخی از لاینرهای سیلیکونی نیز دارای چفتهای لاستیکی هستند تا به کمک آنها بتوان در داخل سوکت خلاء ایجادکرد. به کمک پزشک میتوان بهترین راهکار ممکن را انتخابکرد.
اتصال پای پروتزی به سوکت
پای پروتزی به سوکت متصل میشود تا به هنگام راهرفتن پروتز در ارتفاعی صحیح و ثابت قرارگیرد. انواع مختلفی از پروتزها موجود هستند که جنس مواد سازندهی آنها میتواند چوب، لاستیک و یا فیبر کربن باشد. این پروتزها ممکن است دارای مفاصل مچ پا متحرک و یا فنرهای فیبر کربن باشند. برخی از پروتزها دارای جذبکنندههای شوک برای استفاده از فعالیتهای بالا هستند و برخی دیگر دارای مچهای قابلتنظیم پا هستند تا به بیمار این امکان را بدهند که توانایی پوشیدن کفشهای پاشنه بلند و یا تخت را داشته باشند.
پروتزیست به کمک شما بهترین مواد سازنده را برای پروتزتان انتخاب میکند تا پروتز ساخته شده متناسب با نیازهای شما باشد. او با توجه به نوع پروتز، فعالیتهای روزمره شما و نیازهای حرکتی شما، به شما پیشنهاد میدهد که از کدام نوع پروتز استفاده کنید. همچنین، پروتزیست میتواند از شما درخواست کند که به او اطلاعات بیشتری درباره نیازهای حرکتی و روزمرهی خود بدهید تا بتواند پروتزی مناسب برای شما طراحی کند.
در کل، انتخاب پروتز مناسب برای هر فرد باید با توجه به نیازهای حرکتی و روزمرهی آن فرد صورت گیرد. پروتزیست با توجه به این نیازها، به شما پیشنهاد میدهد که از کدام نوع پروتز استفاده کنید و به شما کمک میکند تا پروتزی مناسب برای شما طراحی شود.
به هنگام طراحی پروتزهای زیر زانو به چه مواردی باید توجهکرد؟
جهت طراحی پروتزهای زیر زانو باید به برخی از نکات اصلی مربوط به طراحی توجهکرد که برخی از آنها شامل موارد زیر میباشد:
- سن و وضعیت سلامتی بیمار: این عوامل در تعیین بهترین نوع پای مصنوعی و وزن ایدهآل پروتز نقش زیادی دارند.
- میزان فعالیتهای بیمار: این نکته میتواند نوع حرکاتی که بیشترین اهمیت را دارند و اینکه آیا حرکات با ثبات بیشتر در اولویت است و یا حرکات پویا را تعیینکند.
- شیوه راهرفتن بیمار: این عامل بر روی طراحی برخی از اجزاء خاص پروتزهای زیر زانو از قبیل اندازه و شکل پروتز پا تاثیرمیگذارد.
- استفاده هدفمند: در نظر گرفتن این نکته میتواند بر روی ضروری بودن موارد سفارشی اضافی پروتز از جمله طراحی ضد آب پای مصنوعی تاثیرمیگذارد.
چگونه میتوان با پروتز پا کنار آمد؟
چگونگی کنار آمدن با پروتز پا به سن، وزن، عوارض و شرایط بیماری، طول باقیمانده اندام و انگیزه فرد بستگیدارد. هر چه موارد ذکرشده بیشتر به نفع شما باشد انتظار بهتری میتوان از پروتز پا داشت. بخاطر داشته باشید که گاهی تنها انگیزه و یا میل شما به راهرفتن کافی نیست. بیشتر افرادی که دچار قطع عضو شدهاند علاقهی زیادی به راهرفتن دوباره دارند اما همواره تنها تعدادی اندکی هستند که نمیتوانند به این هدف برسند. پس از پایان دوره نقاهت و توانبخشی، اکثر افرادی که دچار قطع عضو در ناحیه پا میشوند این توانایی را دارند که تقرییا همه کارهایی را که قبل از قطع عضو انجاممیدادند را این بار نیز انجامدهند. احتمالا راههای مختلفی برای انجام تعداد زیادی از فعالیتهایتان پیدا خواهید کرد و یا شاید انجام و تمامکردن برخی کارها نسبت به قبل اندکی بیشتر زمانبر باشد اما بیشتر افراد میتوانند اکثر کارهایی که قبل از قطع عضو انجاممیدادند را دوباره و به کمک پاهای مصنوعی انجامدهند.
فرآیند نصب پروتز و توانبخشی
عوامل مختلفی میتوانند در تعیین زمان آمادهشدن فرد برای نصب اولین پروتز بر روی پاهای او نقش داشته باشند. در ابتدا باید اندام باقیمانده بطور کامل بهبود یابد و قبل از قالبگیری پروتز بایستی هیچگونه تراوشی از اندام خارجنشود. گاهی ممکناست که حتی پس از آن که اندام فرد بطور کامل التیامیافت باز هم فرد آمادگی لازم برای نصب پروتز را نداشته باشد. داشتن قدرت کافی و تحرک در مفصلهای هر دو پا به منظور راهرفتن صحیح به کمک پروتز بسیار ضروری است. ممکناست که پزشک، درمانگر و پروتزیست همگی به کمک هم زمان نصب اولین پروتز بر روی پاهای فرد را تعیینکنند.
کوچک و جمعشدن باقیمانده اندام قطعشده آسیب شدیدی از لحاظ روحی و روانی به بدن واردمیکند. دفاع طبیعی بدن اینگونه است که بدن به اندام قطعشده خون میفرستد تا این ناحیه از بدن التیامیابد. با ارسال خون به اندام قطعشده روند بهبودی آغازمیشود اما ارسال خون بیش از حد میتواند روند بهبودی را کاهشداده و مانع از توانبخشی فرد گردد. کوچکشدن اندام باقیمانده از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا باعث کاهش احساس فانتوم، درد فانتوم شده و فرآیند بهبودی و التیام را تسریع میبخشد و اندام باقیمانده را برای نصب پروتز بر روی آن آمادهمیکند. ممکناست که پزشک یکی از چند پانسمان درمانی پس از جراحی را برای شما تجویزکند تا از این طریق به التیام عضو قطعشده کمککرده و زمینه را برای نصب پروتز آمادهکند. تمامی شیوههای درمانی یک هدف مشترک را دنبالمیکنند و آن هم جمعشدن و التیامبافتن باقیمانده عضو قطعشده است. پس از آن که پزشک همه بخیهها را بیرونکشید و اثری از زخمهای بزرگ بر روی پای قطعشده نبود فرد برای نصب پروتز آمادهمیشود.
پروتز مقدماتی
پس از آن که بیمار آمادگی لازم برای نصب پروتز را پیداکرد وارد مرحله هیجانانگیز توانبخشی میشود. در این مرحله پروتزهایی که به آنها پروتزهای مقدماتی (گاها به آنها پروتز موقت نیز گفتهمیشود) میگویند بر روی عضو قطعشده نصبمیشود.
به این پروتزهای اولیه پروتزهای مقدماتی یا موقتی گفتهمیشود زیرا معمولا این پروتزها به مدت ۳ تا ۶ ماه مورد استفاده قرارمیگیرند. فشار ناشی از وزن بدن که از طریق سوکت پروتزی به باقیمانده اندام واردمیشود باعث جمعشدن بقایای عضو قطعشده میگردد. به دلیل جمعشدن زیاد باقیمانده اندام در ظرف مدت زمان ۳ تا ۶ ماه باعث تعویض سوکت پروتزی و یا شاید هم تعویض کل پروتز میشود. از آنجایی که از این پروتزهای اولیه تنها برای مدت زمان کوتاهی استفادهمیشود لذا معمولا در ساخت اجزای سازنده آنها (کف پا و زانو و غیره) از مواد ارزان قیمت و غیرپیشرفته استفادمیشود. در این مرحله، اکثر افرادی که دچار قطع عضو هستند توانایی استفاده تمام وقت از قطعات پیشرفتهای که در پروتزهای ثابت و یا بعدی استفادهمیشود را ندارند. این اجزای ارزان قیمت نیز به کاهش هزینههای پروتز بیمار کمکمیکند. پس از آن که پروتزهای مقدماتی را به مدت ۳ تا ۶ ماه پوشیدید و جورابهای دارای ۸ تا ۱۵ لایه بپوشید شاید اکنون آمادگی لازم برای نصب پروتز دوم را داشته باشید.
پروتزهای ثابت
پروتز دائمی یا قطعی، نوع دوم پروتزها است. این نوع پروتزها، علاوه بر داشتن سوکتهای مشابه پروتزهای اولیه، معمولاً دارای اجزای سازنده پیشرفتهتری مانند کف پاها و کمکهای جانبی هستند. این پروتزها گاهی از مواد سبکتری ساخته میشوند و ویژگیهای پیشرفتهتری نیز دارند. معمولاً استفاده از پروتز دائمی تا یک سال ممکن است طول بکشد، زیرا اندام باقیمانده همچنان به اندازه کوچکتر میشود. جمعشدن اندام باقیمانده ممکن است تا سه سال پس از آمپوتاسیون ادامه یابد، اما بیشترین میزان جمعشدگی در ۱۸ ماه اول اتفاق میافتد. در صورت نیاز به تعویض سوکت پروتز دائمی، پزشک معمولاً سعی میکند از قطعات موجود مجدداً استفاده کند. به طور کلی، پروتز دائمی باید هر ۲ تا ۴ سال یکبار تعویض شود. این موارد میتواند به عنوان راهنمایی برای بیماران مفید باشد، اما باید توجه داشت که نیازها و شرایط هر فرد ممکن است متفاوت باشد و به همین دلیل ممکن است نیاز به خدمات پروتزی بیشتر یا کمتری داشته باشند.
چه مدت طول میکشد تا بیمار بتواند از پروتز زیر زانو استفادهکند؟
فرآیند تهیه پروتز بسیار زمانبر است و مستلزم ارزیابی، قالبگیری، دوره ساخت پروتز و بررسی مناسببودن سوکت (در صورت نیاز) و نهایتا نصب نهایی پروتز است. چنانچه که فرد به تازگی دچار قطع عضو شدهباشد و در حال حاضر از پروتز اولیه استفادهمیکند پزشک تمام تلاش خود را میکند تا محصول نهایی را ظرف مدت ۱ تا ۲ هفته در اختیار شما قراردهد.
با این وجود، در برخی از موارد ساخت پروتز بنا به دشواریهای غیرمنتظره نصب، بیماری و غیره نیازمند زمان بیشتری است. تعویض سوکت و ساخت پروتزهای ثابت و دائمی به اندکی زمان بیشتری نیاز دارد. پزشک به بیمار توصیهمیکند که به مدت یک هفته و گاهی هم چندین ماه یک سوکت آزمایشی بپوشد تا پزشک کار ساخت پروتز نهایی را تمامکند. چنانچه که از نسبت به هر قسمت از پروتز آزمایشی خود نارضایتی داشتید ایجاد تغییر برای پزشک بسیار سادهتر خواهد بود.
تکنیکهایی برای راهرفتن
وجود دارد که بایستی بدانید تا بتوانید به ککم پروتزهای زیر زانو به شکل طبیعی و ایمنی راهبروید. حتما سعیکنید که مدت زمانی را صرف یادگیری این موارد اساسی و ضروریکنید و آنها را تبدیل به نوعی عادت به هنگام راهرفتن کنید.
- شروع گامبرداشتن: هرگاه که در حالت ایستاده قرارگرفتید و خواستید که قدمبردارید حتما ابتدا پای سالم خود را جلو گذاشته و سپس پای مصنوعی خود را پیشبگذارید. به عبارتی دیگر گام اول را با پای سالم خود بردارید.
- پایینرفتن از پلهها: برای پایینرفتن از پلهها ابتدا پای پروتزی خود را پایینبیاورید و سپس پای سالم را بگذارید. به عبارتی دیگر برای پایینرفتن از پلهها از پای مصنوعی خود شروعکنید.
- بالارفتن از پلهها: برای بالارفتن از پلهها از پای سالم خود شروعکنید. میتوانید این نکته را اینگونه بخاطر بسپارید که “بالارفتن با پای خوب، پایینآمدن با پای مصنوعی” شروعکنید.
برنامه پوشیدن پروتز زیر زانو
هرچند که در ابتدا که پروتز زیر زانو در اختیار شما قرارمیگیرد ممکناست که با آن احساس راحتیکنید اما ممکناست که اگر آن را به مدت زیادی بپوشید قضیه فرقکند و دیگر آن راحتی سابق را حسنکنید. پزشکان به شدت توصیهمیکنند که به تدریج مدت زمان استفاده از پروتز پا را افزایشدهید. به کمک برنامه پوشیدن پروتز که در زیر به آن میپردازیم (حتی اگر آمپوتاسیون شما بنا به مشکلات عروقی مربوط باشد و یا قدرت و استقامت نیاز به بهبودی داشته باشد) میتوانید به تدریج به استفاده تماموقت و موفق پروتز زیر زانو دستبیابید. چنانچه که مدت زمان استفاده از پروتز طولانی باشد احتمال بروز مشکلات پوستی و عفونت نیز وجود دارد. در خصوص این که آیا میتوانید این برنامه مربوط به پوشیدن پروتز را نادیدهبگیرد و به سراغ یک برنامه سریعتر بروید یا نه حتما با پزشک خود مشورتکنید. برنامه پیشنهادی ما برای پوشیدن پروتز شامل بدین گونه است:
- روز ۳-۱: روزانه سه بار و هر بار به مدت ۳۰ دقیقه پروتز را به صورت تناوبی در حالتهای نشسته و ایستاده بپوشید.
- روز ۶-۴: روزانه سه بار و هر بار پروتز را به مدت ۶۰ دقیقه و صورت تناوبی در حالتهای نشسته و ایستاده بپوشید.
- روز ۹-۷: روزانه ۴ بار و هر بار به مدت ۲ ساعت پروتز را به صورت تناوبی در حالتهای نشسته و ایستاده بپوشید.
افرادی که آمپوتاسیون یا قطع عضو آنها ناشی از مشکلات عروقی است پس از هر بار استفاده از پروتز حتما وضعیت پوست خود را بررسیکنند. چنانچه شاهد قرمزشدن پوست به ویژه بر روی نواحی استخوانی شدید و این سرخی بیش از ۳۰ دقیقه ادامه داشت جوراب چند لایه خود را عوضکرده و مجددا پروتز را بپوشید. اگر این بار هم سرخی روی پوست از بین نرفت با پزشک تماسبگیرید. میتوانید باتوجه به میزان راحتی و آستانه تحمل خود مدت زمان استفاده از پروتز زیر زانو را افزایشدهید. سرانجام فرد بایستی بتواند که پروتز زیر زانو را در تمام مدت روز بپوشد.
میتوانید به هنگام پوشیدن پروتز پا به راحتی بنشینید
عوامل زیادی وجود دارد که میزان خمشدگی زانو در حالت نشسته و به هنگام پوشیدن پروتز را تعیینمیکنند؛ میزان انعطافپذیری زانو در همهی افراد یکسان نیست. در بهترین حالت ممکن فرد میتواند که زانوی خود را حداقل تا ۹۰ درجه خمکند و این میزان انعطافپذیری برای اکثر افراد یک حالت نشستن راحت محسوبمیشود. با این حال، برای برخی از افراد این میزان انعطافپذیری کافی نیست. چنانچه که به هنگام نشستن با پروتز پا احساس راحتی نمیکنید این موضوع را با پزشک در میان بگذارید تا در صورت امکان تغییراتی در پروتز پای شما ایجادکند و اگر هم امکان تغییر وجود نداشته باشد حداقل میتواند دلیل این کار را برای شما توضیحدهد. بخاطر داشته باشید که نصب صحیح پروتز جهت راحتی و ثبات فرد به هنگام راهرفتن و ایستادن است.
نظافت و نگهداری از پروتز زیر زانو
مراقبت از عضو قطعشده و پروتز شامل موارد زیر میشود:
- توصیه پزشک این است که هر شب عضو قطع شده را بشویید. حتما سعیکنید که عضو قطعشده را بطور کامل شسته و سپس کاملا خشککنید تا از باقیمانده رسوبات صابونی بر روی پوست پیشگیریشود. باقیماندن رسوبات صابون بر روی عضو قطعشده باعث تحریک پوست به هنگام پوشیدن پروتز پا میشود.
- اگر میخواهید که بر روی عضو قطعشده لوسیون بمالید حتما این کار را تنها در شب انجامدهید زیرا با این کار اجازهمیدهید تا لوسیون بطور کامل در پوست نفوذکند و پوست شما مرطوبشده و لوسیون اضافی بر روی آن باقینماند. باقیماندن لوسیون بر روی پوست یکی دیگر از علل شایع تحریک و حساسیت پوست به هنگام پوشیدن پروتز است.
- همچنین مهماست که هر روز قسمتهای داخلی پروتز و مخصوصا لاینر یا همان آستر داخلی را به آرامی با صابون و یک پارچه مرطوب بشویید. قسمت داخلی پروتز میتواند محلی برای اجتماع باکتریهای مضر باشد و منجر به تحریک پوست شما شوند.
- همواره بر روی عضو قطعشده جوراب تمیز قراردهید. دوباره لازم به ذکر است که استفاده از جورابهای کثیف میتواند محلی برای اجتماع باکتریهای مضر و تحریککننده پوست باشد.
قیمت پروتز پا زیر زانو چقدر است؟
قیمت پروتز پا زیر زانو به عوامل زیادی بستگیدارد که برخی از آنها عبارتند از:
- نوع پروتز انتخابی
- جنس مواد سازنده پروتز
- وجود ویژگیهای سفارشی خاص از جمله ضدآب بودن پروتز
پروتز بالای زانو: قیمت و نحوه ساخت پاهای مصنوعی بالای زانو